W ramach KPO planuje się wsparcie działań w obszarze m.in.:

• inwestycji przedsiębiorstw, które mają na celu wprowadzenie „zielonych” rozwiązań,
• poprawy efektywności energetycznej w mieszkalnictwie wielorodzinnym
  i jednorodzinnym,
• modernizacji sieci ciepłowniczych i energetycznych wraz z efektywnymi źródłami wykorzystującymi OZE,
• rozwijania transportu niskoemisyjnego: taboru kolejowego oraz infrastruktury do ładowania i tankowania pojazdów zeroemisyjnych,
• wielkoskalowej energetyki jako działania uzupełniające na rzecz transformacji energetycznej,
• edukacji, tj. wsparcia rozwoju nowoczesnego kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego,
• rynku pracy na rzecz inwestycji, które wspierają reformę instytucji rynku pracy oraz rozwój ekonomii społecznej,
• przywracania terenów zdegradowanych w celu eliminowania negatywnego oddziaływania na środowisko: tj. przygotowaniu terenów inwestycyjnych, doradztwie związanym z przygotowaniem dokumentów planistycznych oraz rozwiązywaniu problemów związanych z „zazielenianiem” przestrzeni.

Krajowe Programy Operacyjne 2021-2027

W ramach Krajowych Programów Operacyjnych wspierane będą:

• działania na rzecz wielkoskalowej energetyki, OZE i efektywności energetycznej w budynkach administracji rządowej,
• infrastruktura transportowa należąca do sieci Transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T,
• duże inwestycje w zakresie zrównoważonego transportu niskoemisyjnego
  w miastach wojewódzkich i ich obszarach funkcjonalnych,
• inwestycje w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi tj. ograniczenie wytwarzanych odpadów i ich wtórne, surowcowe wykorzystanie oraz efektywne gospodarowania zasobami,
• projekty na rzecz gospodarowania zasobami wodnymi,
• działania w zakresie edukacji, tj. podnoszenie kompetencji i kwalifikacji, aktywizacji zawodowej oraz poprawy jakości życia w regionie.

Fundusz Modernizacyjny będzie dotyczył przede wszystkim wielkoskalowej energetyki, czyli inteligentnych rozwiązań przeprowadzających przez proces transformacji.

Źródło: www.powermeetings.eu

W ramach programu „Łącząc Europę” wspierane będą przede wszystkim duże inwestycje transportowe związane z domknięciem bazowej i kompleksowej Transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, na obszarach objętych transformacją.[1]

Poziom krajowy

Polskie instytucje rozwojowe realizują programy, w ramach których finansowanie mogą uzyskać działania związane z odejściem od gospodarki opartej na węglu: Poziom europejski Programy wspólnotowe, tj. zarządzane centralnie przez Unię Europejską, są dodatkowym źródłem finansowania zdefiniowanych inwestycji, filarów, priorytetów w ramach planu dekarbonizacji.

Na użytek transformacji regionu istotne są następujące Programy wspólnotowe:

[1] https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1646984040_projekt_terytorialneg.01-z-marca-2021.pdf

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ma finansować inwestycje rozwijające infrastrukturę OZE, ograniczające emisyjność i usprawniające gospodarkę odpadami (nabory ogólne) oraz redukcję emisyjności zakładów przemysłowych (Energia Plus).

Bank Gospodarstwa Krajowego zapewnia gwarancje i gwarancje płynnościowe na zielone inwestycje.

Polski Fundusz Rozwoju finansuje inwestycje w odnawialne źródła energii w ramach PFR Green Hub (zapewnia finansowanie dla najlepszych „zielonych” projektów.).

Agencja Rozwoju przemysłu zapewnia wsparcie we współpracy z inwestorami zagranicznymi na obszarach transformacyjnych.

Programy wspólnotowe – zarządzane centralnie przez Unię Europejską są dodatkowym źródłem finansowania zdefiniowanych inwestycji, filarów, priorytetów w ramach planu dekarbonizacji.

W zakresie transformacji regionu istotne są następujące Programy wspólnotowe:

Program LIFE wspiera obszar środowiska naturalnego i ochrony klimatu, w szczególności projekty zintegrowane LIFE, czyli złożone i wieloletnie przedsięwzięcia mające na celu pełne wdrożenie strategicznych dokumentów dotyczących środowiska lub klimatu na szczeblu regionalnym lub krajowym.

Horizon Europe zapewnia wsparcie badań i innowacji, w celu osiągnięcia wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy.

Program COSME wspiera działania w zakresie przedsiębiorczości i ulepszania środowiska biznesowego dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji zapewnia środki na rynku pracy obejmujące doradztwo personalne, doradztwo lub pomoc w poszukiwaniu zatrudnienia, dotacje na edukację i mobilność dla pracowników, którzy utracą zatrudnienie ze względu na globalizację.

Europejski Bank Inwestycyjny wspiera inwestycje w infrastrukturę energetyczną
i transportową, transport publiczny, sieci ciepłownicze, poprawę efektywności energetycznej
i infrastrukturę społeczną oraz inne projekty, które przyczynią się do zmniejszenia społeczno-ekonomicznych kosztów odejścia od węgla.

! Wielkość pozyskanego finansowania z wyżej wymienionych źródeł zależy w dużej mierze od proaktywnej postawy decydentów w regionie oraz identyfikacji projektów inwestycyjnych.[2]

[2] https://www.energiewende-global.com/fileadmin/user_upload/giz-website/Media_Library/Just_Transition/Zielone_miejsca_pracy.pdf?fbclid=IwAR2VHVFpMB24CDVAcHrm8f1sojF4E4s8L8FjJmBseYfiON-_eD9l1vaUwp8

Źródło: www.nowedotacjeunijne.eu

Projekt pn. Fundusze Europejskie na transformację ma umożliwiać regionom i ludności łagodzenie wpływających na społeczeństwo, gospodarkę, środowisko i zatrudnienie, skutków transformacji w kierunku osiągnięcia celów Unii na 2030 rok w dziedzinie klimatu i energii oraz w kierunku neutralnej dla klimatu gospodarki Unii do 2050 roku, w oparciu o porozumienie paryskie.

Program skierowany jest do mieszkańców, pracowników, przedsiębiorców
z podregionów górniczych województwa śląskiego.

Program Regionalny: Fundusze Europejskie dla śląskiego zapewnia wsparcie
w zakresie:

• inwestycji w rozwój ośrodków wspierających tworzenie oraz transfer wiedzy
  i technologii dla zielonej, inteligentnej, cyfrowej gospodarki,
• tworzenia i realizacji projektów rozwojowych oferowanych przez wsparte podmioty,
• inwestycji produkcyjnych, logistycznych i badawczo-rozwojowych B+R przyczyniających się do zmiany profilu działalności i/lub wprowadzenia nowych/ulepszonych neutralnych dla klimatu procesów, produktów, usług, zdobycia nowych rynków i stworzenia nowych miejsc pracy lub utrzymania już istniejących w przedsiębiorstwach,
• inwestycji, które pozwalają na zmniejszenie zużycia surowców w procesach produkcyjnych, wdrożenie czystych technologii redukujących masę odpadów lub zapobiegających ich powstawaniu, zmniejszenie użycia produktów, recyklingu materiałów i efektywnego gospodarowania zasobami oraz ograniczające zużycie energii w procesach produkcyjnych,
• przedsięwzięć wzmacniających potencjał rozwojowy i konkurencyjność mikroprzedsiębiorstw, małych lub średnich przedsiębiorstw,
• infrastruktury oraz szkoleń dla pracowników,
• realizacji projektów strategicznych, które dotyczą promocji przedsiębiorczości, wspierają tworzenie nowych firm, samozatrudnienie, tworzenie nowych, stabilnych miejsc pracy oraz kompleksową pomoc dla przedsiębiorstw na każdym etapie działalności firmy, w oparciu o działania przyjazne dla klimatu,
• inwestycji, które wykorzystają potencjał endogeniczny podregionów górniczych, w szczególności z wykorzystaniem tożsamości regionalnej,
• przedsięwzięć realizowanych przez Lokalne Grupy Działania,
• działań dotyczących rekultywacji, regeneracji, remediacji, renaturyzacji terenów poprzemysłowych oraz usuwania niewłaściwie składowanych odpadów,
• inwestycji dotyczących zagospodarowania terenów i obiektów poprzemysłowych, zdewastowanych, zdegradowanych m.in. na cele gospodarcze, środowiskowe, edukacyjne i społeczne,
• działań związanych z rekultywacją terenu oraz zagospodarowaniem go na wyżej wymienione cele, w tym przygotowanie terenów poprzemysłowych przeznaczonych pod działalność gospodarczą wraz z infrastrukturą,
• działań, które monitorują proces transformacji i procesy zachodzące na terenach poprzemysłowych, ich interpretacje, wartościowanie i ponowne wykorzystanie,
• systemów gospodarowania wodami, które przeciwdziałają podtopieniom
  i zalaniom oraz oczyszczają zanieczyszczone w wyniku eksploatacji górniczej wody podziemne i powierzchniowe oraz zapewniają pomoc w zakresie inwestycji dotyczących uzdatniania i zagospodarowania wód kopalnianych, wyłącznie w powiązaniu z rekultywacją, dekontaminacją zanieczyszczonych gruntów,
• inwestycji w zrównoważoną i inteligentną mobilność lokalną, w tym dekarbonizację lokalnego sektora transportu i jego infrastruktury,
• poprawy jakości i dostosowania profilu kształcenia zawodowego uczniów i osób dorosłych do potencjału i potrzeb branż rozwojowych, związanych z zieloną
  i cyfrową gospodarką,
• inwestycji w infrastrukturę edukacyjną, które dotyczą przebudowy, budowy, rozbudowy, remontu tych obiektów w celu ich dostosowania do aktualnych potrzeb rynku pracy, wyzwań w zakresie transformacji cyfrowej w kierunku zielonej gospodarki oraz technologicznych i inteligentnych specjalizacji regionu,
• ścieżki służącej aktywizacji zawodowej oraz rozpoczęciu działalności gospodarczej,
• realizacji projektów pilotażowych i grantowych, które sprzyjają budowaniu świadomości i akceptacji procesu transformacji przez mieszkańców podregionów górniczych, w tym budżet inicjatyw transformacyjnych, prowadzony przez samorząd terytorialny oraz inicjatywy oddolne społeczności lokalnych, przyczyniające się do budowania społeczeństwa obywatelskiego.^[3]

[3] https://nowedotacjeunijne.eu/programy-regionalne-2021-2027/slaskie/

Artykuł przygotowano w ramach projektu: „Młodzi związkowcy jutra. Program podnoszenia świadomości w obszarach sprawiedliwej transformacji i rynku pracy”, realizowanego przy wsparciu Fundacji Orlen.