Według Agencji Rozwoju Przemysłu, w polskim górnictwie pracuje obecnie 75,8 tysiąca osób (stan na koniec lipca 2023 roku). Z kolei zgodnie z raportem „Polska ścieżka transformacji energetycznej”, opracowanym przez Polski Komitet Energii Elektrycznej i międzynarodowy koncern świadczący profesjonalne usługi doradcze Ernst Young „EY” 82 procent krajowego wydobycia węgla kamiennego występuje na terenie Górnego Śląska. To właśnie w tym regionie transformacja energetyczna będzie największym wyzwaniem, które będzie zawierać m.in. działania osłonowe, programy inwestycyjne, konieczność przebranżowienia i podnoszenia kwalifikacji pracowników.

Według wyliczeń EY, do roku 2030, przybliżone koszty działań osłonowych w obszarze sektora górnictwa wyniosą około 30–40 mld euro. Analitycy zaznaczają jednak, że dopiero, gdy będzie znana dokładnie określona wizja transformacji regionów górniczych, to będzie można rozpocząć właściwe działania inwestycyjne.1

Prócz redukcji miejsc pracy w samym sektorze górniczym, zmniejszenie zatrudnienia nastąpi także w firmach okołogórniczych. Według badań przygotowanych przez Uniwersytet Ekonomiczny dla Górniczej Izby Przemysłowo – Handlowej, liczba pracowników bezpośrednio powiązanych z branżą górniczą wynosi 120 tysięcy osób. Zbliżone szacunkowe dane przedstawił także Instytut Badań Strukturalnych, według którego, w branżach powiązanych z górnictwem pracuje 96,3-112 tysięcy osób. Jeżeli jednak, weźmiemy pod uwagę pośredni wpływ na przedsiębiorstwa handlowo-usługowe czy rodziny pracowników to przypuszcza się, że przewidywana skala osób zależnych od funkcjonowania kopalni może być znacznie wyższa. Szacunki zawierające powyższe okoliczności według samorządu gospodarczego mogą wynosić nawet 400 tysięcy osób.2

Biorąc pod uwagę powyższe analizy oraz harmonogram zamykania kopalń należy założyć, iż do 2030 roku, w związku z likwidacją zatrudnienia w sektorze górniczym, konieczne będzie zagwarantowanie prawie 37 tysięcy nowych miejsc pracy, w tym 24,2 tysięcy dla osób pracujących w firmach okołogórniczych (obliczenia wykonane na podstawie Umowy społecznej i badań opracowanych na potrzeby GIPH oraz danych Ministerstwa Aktywów Państwowych). Natomiast w latach 2030-2049 skala likwidacji miejsc pracy będzie znacznie wyższa, tj. ok. 145 tysięcy, w tym 95,8 tysięcy w sektorze okołogórniczym.3

1  https://bank.pl/komisarz-ue-sprawiedliwa-transformacja-energetyczna-jest-kwestia-podstawowa/

2 https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1683275864_wcag_terytorialny_p.pdf

3 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

źródło: Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

Harmonogram zamykania kopalń został zawarty w Umowie społecznej4 podpisanej w dniu 28 maja 2021 r., stanowiącej kompromis dotyczący dalszych losów kopalni węgla kamiennego oraz instrumentów, których zagwarantowanie będzie podstawą do uzyskania akceptacji społecznej dla zmian w sektorze energetycznym. Umowa została zawarta pomiędzy przedstawicielami: strony rządowej, związków zawodowych, spółek górniczych oraz przedstawicielem gmin górniczych.

HARMONOGRAM STOPNIOWEGO WYGASZANIA AKTYWÓW PRODUKCYJNYCH WĘGLA KAMIENNEGO DO 2049 ROKU

źródło: Umowa społeczna dotycząca transformacji sektora górnictwa węgla kamiennego oraz wybranych procesów transformacji województwa śląskiego z dnia 28 maja 2021 r.

4 https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/umowa-spoleczna

Powyższy harmonogram zamykania kopalń zawarty w Umowie społecznej nie uwzględnia prywatnych podmiotów działających na terenie województwa śląskiego:

  • Zakład Górniczy Siltech – 119 zatrudnionych, koncesja na wydobycie do 2023 ,
  • Zakład Górniczy Eko-Plus – 300 zatrudnionych, koncesja na wydobycie do 2043 ,
  • Przedsiębiorstwo Górnicze Silesia – 1 797 zatrudnionych, koncesja na wydobycie do 2044 r.5

Ponadto należy dodać, że na terenie województwa śląskiego Spółka Tauron Wydobycie

S.A. posiada koncesje na wydobycie węgla kamiennego takie jak:

  • Brzezinka I (data obowiązywania do 2040 ),
  • Byczyna (2040 ),

– Dziećkowice (31.12.2022 r.),

– Dąb (2063 r.),

  • Jaworzno (2040 ).6

Procesem transformacji objęte również zostaną elektrownie węglowe zlokalizowane na obszarze gmin w transformacji górniczej, tj. Elektrownie: Jaworzno, Łaziska, Łagisza oraz Rybnik. W przypadku elektrowni Rybnik z dniem 31 grudnia 2022 r. trwale wyłączono z eksploatacji bloki nr 3 i 4. Od 1 stycznia 2023 r., według obecnych planów PGE GiEK S.A., Oddział Elektrownia Rybnik posiada w eksploatacji cztery jednostki wytwórcze – obecne bloki nr: 5, 6, 7, 8. Perspektywa techniczna funkcjonowania bloków 5-8 aktualnie została określona do 2030 roku. Natomiast w przypadku pozostałych elektrowni węglowych, które są własnością Tauron Wytwarzanie S.A. nie ma możliwości przygotowania dokładnego harmonogramu włączeń bloków, jednak jednostki wytwórcze będą sukcesywnie wyłączane – zgodnie z informacjami otrzymanymi od Tauron Wytwarzanie S.A oraz PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.7

5 https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1683275864_wcag_terytorialny_p.pdf

6 https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1683275864_wcag_terytorialny_p.pdf

7 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

Zgodnie z likwidacją części bloków węglowych w ww. podmiotach, do 2030 roku, nastąpiła redukcja zatrudnienia na poziomie 848 osób. Ponadto, w jednostkach realizujących funkcje na rzecz ww. elektrowni zatrudnionych było 446 osób, natomiast do 2030 roku zatrudnienie zostało zredukowane do poziomu 177 osób (tj. redukcja zatrudnienia o 269 osób).8

źródło: TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

8 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

Zgodnie z informacjami uzyskanymi od ww. elektrowni, w wyniku stopniowego zamykania bloków węglowych w regionie, 474 pracowników zostało przeniesionych do elektrowni lub bloków kontynuujących produkcję energii, utrzymania infrastruktury, bądź prac związanych z likwidacją, zagospodarowaniem majątku. Powyższy proces spowodował, że liczba niezbędnych osób do przekwalifikowania to 246 pracowników. Ponadto, w czasie likwidacji bloków węglowych, 1 052 pracowników nabyło prawa emerytalne, a 1 080 było uprawnionych do otrzymania odpraw (odprawy emerytalne oraz wynikające z planowanych programów).9

Chcąc przeciwdziałać skutkom społeczno-gospodarczym planowanych zmian transformacyjnych zaplanowano, w ramach Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji, ingerencję na rynku pracy w trzech aspektach: utworzenia nowych bezpośrednich i pośrednich miejsc pracy oraz utrzymania dotychczasowych miejsc pracy.

Szacuje się, że liczba miejsc pracy, które zostaną utworzone w ramach realizacji TPST wyniesie 27,3 tysięcy, w tym w ramach wsparcia dla dużych firm 2,1 tysięcy.10

9 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

10 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21.12.2022 r., TERYTORIALNY PLAN SPRAWIEDLIWEJ TRANSFORMACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 2030

Artykuł przygotowano w ramach projektu: „Młodzi związkowcy jutra. Program podnoszenia świadomości w obszarach sprawiedliwej transformacji i rynku pracy”, realizowanego przy wsparciu Fundacji Orlen.