Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji ma na celu łagodzić społeczne i gospodarcze skutki transformacji oferując wsparcie finansowe w ramach trzech filarów.

Źródło: www.funduszeeu.slaskie.pl

Źródło: Podręcznik – Zmierzając w kierunku sprawiedliwej transformacji przedsiębiorstw/sektorów drogą dialogu społecznego, listopad 2022

  1. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

 

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji należy do pierwszego filaru mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Fundusz dysponuje budżetem ok. 45 mld euro. Kwota ta odpowiada środkom udostępnionym na wsparcie krajów Unii Europejskiej w procesie transformacji.[1]

W celu otrzymania środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji konieczne było opracowanie, przez poszczególne regiony węglowe, Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji. Plany te obejmują okres do 2030 roku i wskazują najbardziej dotknięte skutkami transformacji obszary, które powinny otrzymać największe wsparcie.

W Polsce wsparciem objęte będzie:

  • województwo wielkopolskie – ze wsparcia w ramach funduszu będą mogły skorzystać przedsiębiorstwa zlokalizowane w Wielkopolsce Wschodniej
    (m. Konin, powiaty: koniński, kolski, turecki, słupecki),
  • województwo śląskie – z funduszu będą mogły skorzystać firmy z podregionu: bielskiego, bytomskiego, gliwickiego, katowickiego, rybnickiego, sosnowieckiego, tyskiego,
  • województwo dolnośląskie – program jest skierowany wyłącznie do obszaru dawnego województwa wałbrzyskiego (obejmuje 5 powiatów: dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki),
  • województwo małopolskie – ze wsparcia będą mogły skorzystać podmioty prowadzące działalność w regionie Małopolski Zachodniej
    (powiaty: chrzanowski, olkuski, oświęcimski, wadowicki),
  • województwo łódzkie – o wsparcie z funduszu będą mogły ubiegać się przedsiębiorstwa z obszaru górniczo-energetycznego w okręgu piotrkowsko-bełchatowskim.[2]

Region śląski otrzymał najwięcej środków w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – ok. 2 mld euro. Następne pod względem wysokości wsparcia są: region wałbrzyski w województwie dolnośląskim z kwotą ok. 536 mln euro oraz Wielkopolska Wschodnia – ok. 373 mln euro. Alokacje te będą przeznaczone na inwestycje jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz dla przedsiębiorców. Udział procentowy dofinansowania zależeć będzie od stopnia rozwoju regionu. Będzie to 50 % dla regionów lepiej rozwiniętych, 70 % dla regionów w okresie przejściowym i 85 % dla słabiej rozwiniętych. Na przykład
w województwie śląskim będzie to 85 %, a na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce – 70 %.

[1] https://funduszeue.slaskie.pl/czytaj/mechanizm_sprawiedliwej_transformacji

[2] https://lewiatan.org/fundusz-sprawiedliwej-transformacji-szansa-dla-duzych-firm/

Źródło: www.chronmyklimat.pl

Źródło: www.chronmyklimat.pl

 

 

 

Środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji przyznawane będą jedynie
w formie bezzwrotnych dotacji. Dotacje będą dostępne dla projektów inwestycyjnych bez wymogu wdrożenia innowacji.

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji jest częścią regionalnych programów na lata 2021-2027 poszczególnych województw. Ze wsparcia będą mogli korzystać wszyscy przedsiębiorcy prowadzący działalność we wskazanych subregionach.[3]

W projekcie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji szansę na wsparcie mogą otrzymać projekty takie jak:

  • inwestycje w mikroprzedsiębiorstwa, małe lub średnie przedsiębiorstwa, w tym start-upy, prowadzące do różnicowania gospodarczego i przekwalifikowania zawodowego,
  • inwestycje w tworzenie nowych firm, które mają na celu wspieranie rozwoju początkujących przedsiębiorstw i usługi doradcze,
  • inwestycje w nowoczesną działalność badawczą oraz wspieranie rozwijających się innowacyjnych technologii,
  • inwestycje w odnowę, rekonstrukcję i odkażanie terenów, projekty przywracania wartości użytkowych gruntów i ich zmiany przeznaczenia,
  • inwestycje w infrastrukturę, która zapewnia czystą energię, efektywność energetyczną, energię odnawialną oraz ogranicza emisję gazów cieplarnianych,
  • inwestycje w gospodarkę o obiegu zamkniętym, która zapobiega powstawaniu odpadów, ogranicza je i efektywnie gospodaruje zasobami, doprowadzając do ponownego użycia, naprawy czy recyklingu,
  • podnoszenie umiejętności i przekwalifikowywanie pracowników,
  • pomoc techniczna.[4]

Całkowity schemat alokacji środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w podziale na państwa członkowskie:

[3] https://lewiatan.org/fundusz-sprawiedliwej-transformacji-szansa-dla-duzych-firm/

[4] https://sprawiedliwa-transformacja.pl/o-sprawiedliwej-transformacji/

Źródło: www.news.industriall-europe.eu

Źródło: https://twitter.com/PremierRP/status/1285872661424472066/photo/1

 

  1. Specjalny system finansowania w ramach InvestEU

 

Specjalny system w ramach InvestEU to drugi filar mechanizmu sprawiedliwej transformacji.

Program InvestEU to nowy instrument inwestycyjny Unii Europejskiej, który jest następcą Planu Inwestycyjnego dla Europy (tzw. planu Junckera). Jego podstawę stanowi Fundusz InvestEU, który jest instrumentem gwarancyjnym UE na kredyty udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny.

Łączne gwarancje w wysokości 32,5 mld EUR mają pozwolić na powstanie inwestycji o wartości blisko 400 mld EUR.

Wsparcie z Funduszu ma charakter zwrotny (w postaci np. pożyczki, kredytu gwarancji etc.) i służy finansowaniu inwestycji o podwyższonym profilu ryzyka, które nie mogą otrzymać finansowania zwrotnego od instytucji finansowych.

System InvestEU jest dostępny dla wszystkich państw członkowskich. Mechanizm dodatkowych preferencji w ramach II filaru jest adresowany dla projektów zapewniających korzyści dla regionów objętych zieloną transformacją. Tym samym kryterium decydującym
o możliwości pozyskania środków z II filaru jest wpływ na regiony w procesie transformacji społeczno-gospodarczej, który może mieć szeroko rozumiane znaczenie, a lokalizacja inwestycji w regionie w transformacji nie jest konieczna dla uzyskania finansowania.[5]

Wsparcie z Funduszu InvestEU w ramach II filaru Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji ukierunkowane będzie na:

  • rozwój, powstawanie i upowszechnianie technologii i usług cyfrowych
    w przedsiębiorstwach, które zapewnią tworzenie nowych, stabilnych miejsc pracy,
  • przedsięwzięcia z zakresu turystyki, które wygenerują nowe, stabilne miejsca pracy,
  • przedsięwzięcia w zakresie infrastruktury transportowej, energetycznej, gazowej,
    a także projekty na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii czy poprawy efektywności energetycznej,
  • działania polegające na przywróceniu wartości użytkowych i przyrodniczych na obszarach przemysłowych, w szczególności dla podmiotów prywatnych i terenów położonych w atrakcyjniejszych lokalizacjach,
  • działania przyczyniające się do rozwoju obszarów miejskich i wiejskich, w zakresie rewitalizacji, ulepszenia infrastruktury edukacyjnej, społecznej,
  • działania na rzecz dziedzictwa kulturowego i zachowania tożsamości regionu górniczego, czyli m.in. na rozwijanie niepowtarzalnych zasobów tradycji gospodarczych, wspierająco na rzecz różnicowania rodzaju działalności w kierunku branż kreatywnych.[6]

[5] https://funduszeue.slaskie.pl/czytaj/mechanizm_sprawiedliwej_transformacji

[6] https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1646984040_projekt_terytorialneg.01-z-marca-2021.pdf

III. Instrument pożyczkowy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI)

 

Trzecim filarem mechanizmu sprawiedliwej transformacji jest instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego.

W ramach instrumentu pożyczkowego EBI proponowana będzie pożyczka
z elementem dotacyjnym dla sektora publicznego na projekty niedochodowe (ryzykowne inwestycyjnie), łagodzące koszty społeczno-gospodarcze transformacji. Pierwsze pożyczki miały być uruchomione na przełomie 2023/2024 roku.

Oferowane wsparcie ma wynosić: 1,5 mld EUR na dotacje i 10 mld EUR na pożyczki
z EBI, co umożliwi realizacje inwestycji o wartości około 25-30 mld EUR.[7]

Wsparcie w ramach III filaru Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji ukierunkowane będzie na:

  • przedsięwzięcia, które ułatwiać będą przejście na neutralność klimatyczną (projekty w zakresie infrastruktury transportowej i energetycznej),
  • rozwój infrastruktury energetycznej w oparciu o ekologiczne źródła, czyli np. pozyskiwanie energii z odpadów, wykorzystywanie wód kopalnianych itp.
  • rozwój systemów ciepłowniczych, szczególnie na obszarach metropolitalnych,
  • działania na rzecz efektywności energetycznej, w tym renowacji budynków,
  • przywróceniu do obiegu społecznego i gospodarczego obszarów pogórniczych i poprzemysłowych, w tym terenów inwestycyjnych typu brownfield (drogi dojazdowe),
  • promowanie zielonego wodoru oraz inwestycje w zrównoważoną mobilność,
  • poprawę mobilności kolejowej w subregionach,
  • projekty dotyczące regeneracji i rewitalizacji obszarów miejskich oraz dekontaminacji i rekultywacji gruntów,
  • rozwój infrastruktury społecznej, w tym wsparcie dla budownictwa socjalnego,
  • projekty w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na rzecz recyklingu materiałów i skutecznego gospodarowania zasobami, które zapewnią kompleksowo działający system gospodarki odpadami.[8]

Proces aplikowania o środki z trzeciego filaru mechanizmu sprawiedliwej transformacji:

[7] https://funduszeue.slaskie.pl/czytaj/mechanizm_sprawiedliwej_transformacji

[8] https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1646984040_projekt_terytorialneg.01-z-marca-2021.pdf

Źródło: www.portalsamorzadowy.pl/fundusze-europejskie/unia-laczy-dotacje-z-pozyczkami-zeby-pomoc-regionom-w-transformacji,466213.html

! „Regiony w transformacji będą mogły skorzystać z oferty II i III filaru Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji pod warunkiem wskazania tych źródeł finansowania w Terytorialnym Planie Sprawiedliwej Transformacji oraz zapisania „działań i sektorów” mających wpływ na transformację. Możliwe jest również zawarcie w Planie Sprawiedliwej Transformacji listy dużych przedsiębiorstw lub konkretnych inwestycji, które pod tym warunkiem będą mogły uzyskać wsparcie z JTM”.[9]

 

[9] https://funduszeue.slaskie.pl/czytaj/mechanizm_sprawiedliwej_transformacji

Artykuł przygotowano w ramach projektu: „Młodzi związkowcy jutra. Program podnoszenia świadomości w obszarach sprawiedliwej transformacji i rynku pracy”, realizowanego przy wsparciu Fundacji Orlen.