Założono, iż głównym celem Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji jest:

Nowoczesna gospodarka podregionów górniczych:

 

• planowany jest rozwój ośrodków wspierających tworzenie oraz przekaz wiedzy i technologii do przedsiębiorstw, jak również prowadzenie badań, poprzez celowane projekty (m.in. centrów badawczo-wdrożeniowych, hubów technologicznych, prezenterów nowych technologii),
• wzmacnianie rozwoju kompetencji osób zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej oraz przedsiębiorstwach.

Rozwój i wprowadzenie potencjału innowacyjnego:

• pozwoli na zmianę profilu gospodarki podregionów górniczych oraz rozwój nowoczesnych branż,
• zapobiegnie migracji mieszkańców.

Urozmaicona oraz energooszczędna gospodarka podregionów górniczych:

 

• pomoc dotyczyć będzie wspierania inwestycji, które są konieczne do zmiany profilu działalności, w tym wprowadzenia nowych/ulepszonych, neutralnych dla klimatu produktów, usług, procesów lub zdobycia nowych rynków w firmach z podregionów górniczych,
• pomoc dla przedsiębiorstw zlokalizowanych w podregionach   górniczych w tworzeniu przewagi konkurencyjnej, dotyczącej produktów wytwarzanych przy zastosowaniu ekologicznych technologii,
• wspieranie rozwoju kompetencji osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach,

! Brak wsparcia dla działalności związanej z górnictwem konwencjonalnym.

Inwestycje wspierające zmianę profilu działalności firm z zastosowaniem oszczędności zasobów przyczynią się do:

• utrzymania dotychczasowych miejsc pracy,
• powstawania nowych, stabilnych miejsc pracy, w szczególności dla osób odchodzących z górnictwa i branż powiązanych,
• ograniczenia emisyjności i materiałochłonności

Silna przedsiębiorczość podregionów górniczych:

 

• wspierany będzie rozwój i konkurencyjność mikro, małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących dzięki dostarczaniu produktów oraz świadczeniu usług górnikom, ich rodzinom oraz współpracujących z kopalniami lub zakładami górniczymi,
• udzielana będzie pomoc dla przedsiębiorstw zaliczanych do regionalnych specjalizacji technologicznych, która obejmować będzie zarówno segment infrastrukturalny oraz uzupełniająco szkoleniowy,
• wspierane będą również inwestycje, które pozwolą na zmianę wizerunku podregionów z   przemysłowego   na   atrakcyjny    turystycznie,    zwłaszcza z uwzględnieniem dziedzictwa industrialnego,
• pomoc w rozwoju kompetencji osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach,
• pomoc w tworzeniu nowych, przyjaznych dla klimatu przedsiębiorstw oraz stabilnych miejsc

Inwestycje wspierające przedsiębiorczość przyczynią się do:

• powstawania nowych, trwałych miejsc pracy w sektorach alternatywnych dla branż podlegających transformacji, w tym na obszarach pogórniczych poza głównymi ośrodkami wzrostu,
• wzrostu przedsiębiorczości oraz poprawy dostępności usług niezbędnych na każdym etapie prowadzenia działalności,
• utrzymania konkurencyjności oraz rozszerzenia rynków zbytu, w tym o skali międzynarodowej dla przedsiębiorstw działających na obszarach objętych transformacją.

Zbilansowana energetyka rozproszona podregionów górniczych:

 

• wspierane będą inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii, w tym w oparciu o lokalne potencjały, na rzecz energetyki prosumenckiej (energia produkowana jest przez jej odbiorców) oraz lokalnego ciepłownictwa.

Energetyka oparta o rozproszone źródła energii, klastry energii oraz rozwiązania prosumenckie i przyłączenie ich do systemu energetycznego podregionów górniczych pozwoli na:

• podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego,
• zaangażowanie lokalnej społeczności do działań na rzecz promowania czystych źródeł energii i dążenia do neutralności klimatycznej,
• zmniejszenie wzrostu kosztów energii i ogrzewania dla gospodarstw domowych i gmin górniczych,
• poprawę efektywności energetycznej,
• dywersyfikację i modernizacji lokalnej

Efektywne wykorzystanie terenów poprzemysłowych podregionów górniczych na cele gospodarcze, środowiskowe i społeczne:

• wspieranie działań związanych z rekultywacją, remediacją, regeneracją, renaturyzacją, dekontaminacją oraz zagospodarowaniem terenów poprzemysłowych, w tym w szczególności pogórniczych, obiektów poprzemysłowych, zdewastowanych, zdegradowanych, jak również ich adaptację na cele środowiskowe, gospodarcze, kulturalne, turystyczne, społeczne, edukacyjne i

Powyższe działania przyczynią się do:

• przywrócenia do przepływu społeczno–gospodarczego terenów i obiektów poprzemysłowych,
• urozmaicenia gospodarczego gmin górniczych,
• ulepszenia wizerunku środowiska fizycznego np. poprzez usuwanie zniszczeń przemysłowych, poprawę stosunków wodnych, rekultywację i odtwarzanie krajobrazów pogórniczych,

• tworzenia nowych miejsc pracy w podregionach górniczych czy kreowania na nich warunków do rozwoju zrównoważonych, wysokiej jakości usług

Efektywny system wzmacniający mobilność w podregionach górniczych:

 

• finansowe wsparcie dla zakupu taboru zeroemisyjnego wraz z niezbędną infrastrukturą służącą do jego zasilania,
• wsparcie dla infrastruktury liniowej i punktowej transportu publicznego (przystanki, wiaty, zatoki autobusowe, miejsca przesiadkowe, wyznaczanie bus pasów ),
• wsparcie dla rozwoju infrastruktury rowerowej i ruchu niezmotoryzowanego,
• pomoc na rzecz integracji i cyfryzacji transportu zbiorowego, w tym Inteligentne Systemy

! Transport kolejowy nie będzie wspierany ze środków Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Zastąpienie tradycyjnego taboru autobusowego nowoczesnym i bezemisyjnym:

• zwiększy mobilność mieszkańców podregionów górniczych,
• poprawi jakość usług i zachęci większą liczbę osób do rezygnacji z podróży samochodem na rzecz transportu zbiorowego oraz rowerowego,
• przyczyni się do obniżenia emisji szkodliwych substancji z pojazdów,
• poprawi zdrowie jego użytkowników.

Efektywne i atrakcyjne kształcenie oraz podnoszenie kwalifikacji w podregionach górniczych:

• wsparcie skierowane zostanie na rzecz poprawy jakości edukacji, zwłaszcza zawodowej (branżowej i technicznej) i jej przystosowania do wymagań zielonej i cyfrowej gospodarki,
• zapewnienie odpowiednich warunków, potrzebnych do rozwoju zawodowego poprzez zdobywanie nowych i specjalistycznych umiejętności, podnoszenie kompetencji i kwalifikacji, co pozwoli na płynną zmianę miejsca zatrudnienia

lub skuteczne wejście na rynek pracy (kierowanie na kursy, szkolenia zgodne z zapotrzebowaniem rynku pracy),

• wsparcie dotyczyć również będzie doradztwa zawodowego ukierunkowanego na wzmocnienie procesu zielonej i cyfrowej Główny nacisk zostanie położony na rozwój współpracy pracodawców z uczelniami, ośrodkami kształcenia poprzez m.in.: kształcenie praktyczne, komercjalizację wiedzy oraz inne formy zgodne z oczekiwaniami lokalnego rynku pracy i przedsiębiorców, podnoszenie kompetencji i zdobywanie nowych kwalifikacji w formie kursów, szkoleń dla uczniów i nauczycieli oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu, jak również staży u pracodawców,
• wsparte będą inwestycje w infrastrukturę edukacyjną (szkół branżowych, technicznych, uczelni wyższych na kierunkach zawodowych oraz innych ośrodków kształcenia zawodowego) w celu ich przystosowania do bieżących potrzeb rynku pracy, wyzwań w zakresie ewolucji cyfrowej, transformacji w kierunku zielonej gospodarki oraz inteligentnych i technologicznych specjalizacji

Powyższe działania pozwolą na:

• wzmocnienie kapitału ludzkiego,
• zwiększenie szans zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego mieszkańców podregionów górniczych,
• poprawę jakości oraz przeprofilowanie edukacji na rzecz nowoczesnej gospodarki podregionów górniczych.

Efektywny i atrakcyjny system wsparcia rynku pracy podregionów górniczych:

 

• zapewnienie pracownikom zatrudnionym w górnictwie, energetyce konwencjonalnej lub przedsiębiorstwach powiązanych, gruntownej, indywidualnej ścieżki rozwoju w kierunku trwałego zatrudnienia lub zachowania zatrudnienia,
• uruchomione będą programy wsparcia w zakresie outplacementu – pomoc dla zwalnianych pracowników (użycie narzędzi służących aktywizacji zawodowej oraz w zakresie ścieżki przedsiębiorczości, realizowane in. poprzez dotacje

na rozpoczęcie działalności gospodarczej oraz inne niezbędne w tym procesie wsparcie), jak również redeploymentu – przeniesienie zatrudnionego na inne stanowisko,

• pomoc dotycząca aktywizacji zawodowej i społecznej dla członków rodzin zwalnianych pracowników z przedsiębiorstw dotkniętych transformacją,
• wsparcie mieszkańców regionu, dotkniętych negatywnymi następstwami transformacji poprzez świadczenie wysokiej jakości usług, np. poradnictwa zawodowego, pomocy prawnej czy psychologicznej.

Planowane działania przyczynią się do:

• aktywizacji zawodowej,
• przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców podregionów górniczych.

Kompleksowy     system     wsparcia     społecznego     aktywizujący     mieszkańców podregionów górniczych:

• pomoc dla rodzin pracowników branży górniczej i pracowników branży okołogórniczej oraz społeczności lokalnych,
• realizacja działań służących do poprawy jakości życia oraz zwiększania aktywności zawodowej, społecznej, obywatelskiej społeczności,
• realizacja programów integracji społecznej i lokalnych paktów,
• przeznaczanie środków na   rzecz   świadomego   udziału   mieszkańców w transformacji i zmianie klimatycznej,
• realizacja projektów grantowych i pilotażowych, służących budowaniu świadomości i akceptacji procesu transformacji przez mieszkańców podregionów górniczych,
• możliwość utworzenia obywatelskiego budżetu inicjatyw transformacyjnych, zarządzanego przez samorząd regionalny/ subregionalny/

Powyższe inwestycje przyczynią się do:

• poprawy jakości życia mieszkańców podregionów górniczych,
• zahamowania negatywnych zjawisk demograficznych,
• pozwolą na utworzenie systemu zachęt, które obejmować będą całokształt rzeczywistych warunków życia mieszkańców, w zakresie stopnia usatysfakcjonowania ich potrzeb społecznych, w tym zachowania tożsamości

Efektywny społecznie, odpowiedzialny   system   zarządzania   transformacją w podregionach górniczych:

• zapewnienie odpowiednich zasobów kadrowych do zarządzania i wdrażania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na poziomie regionu oraz rozwój kompetencji pracowników samorządów lokalnych i ich reprezentacji na poziomie subregionalnym w celu skutecznego prowadzenia procesu transformacji, w tym wymiany doświadczeń i dobrych praktyk,
• wsparcie zostanie przeznaczone na działania edukacyjne, informacyjne, promocyjne skierowane w   szczególności   do potencjalnych beneficjentów i beneficjentów programu oraz mieszkańców podregionów górniczych,
• wsparcie działań diagnostycznych, analitycznych, planistycznych oraz projektów pilotażowych, które będą miały potencjał zwielokrotnienia w innych podregionach górniczych.

Proponowane działania przyczynią się do:

• wzrostu kompetencji, poszerzenia wiedzy i wielostronnej wymiany doświadczeń oraz szerokiego wdrożenia zasady partnerstwa i zaangażowania dostępnych kapitałów/zasobów na rzecz efektywnego prowadzenia procesu sprawiedliwej transformacji w podregionach górniczych.¹

¹ https://transformacja.slaskie.pl/images/Dokumenty/1646921120_terytorialny_plan_spr.04.pdf

Artykuł przygotowano w ramach projektu: „Młodzi związkowcy jutra. Program podnoszenia świadomości w obszarach sprawiedliwej transformacji i rynku pracy”, realizowanego przy wsparciu Fundacji Orlen.